Rakı ve Rakı Kültürü

Rakı ve rakı kültürü konusuna geçmeden önce rakı nedir?, rakı sözcüğü nereden türemiştir? ondan bahsedelim.

Rakı sözcüğü, Arapçada ter anlamına gelen arak sözcüğünden türemiştir ve kökenine dair farklı yaklaşımlar söz konusudur. Bu yaklaşımlardan bir tanesi rakı kelimesinin kökeninin iri, uzun taneli ve kalın abuklu bir üzüm olan razaki üzümünden yapılan anasonlu rakıya dayandırılmasıdır. Söz konusu üzüm çeşidine kelime bakımından benzemesinden dolayı rakı kelimesinin bu üzüm cinsinden geldiği düşünülmektedir. Bir diğer yaklaşım da rakının ilk defa Irak’ta üretildiği, bu sebeple de “ıraki” sözcüğünden türemiş olabileceğidir. Ayrıca kımız rakısı anlamına gelen “araga” kelimesi ile rakı arasında bağlantı kuranlar da mevcuttur. Yine Macarların rak ismini verdikleri, armut ve erikten elde ettikleri bir rakı da kelimenin kökeni bakımından ilişkilendirilen kavramlardan bir tanesidir (Kesmez ve Aydın, 2014).

Rakının bugünkü özellikleri diğer içkilerde bulunmamaktadır. Balkan içkisi olan Rakıja, Orta Doğu içkisi Arak ve Yunan içkisi Uzo (Ouzo) oldukça farklı ürünlerdir. Uzo üretiminde üzüm alkolü kullanma şartı yoktur. Anasonu Pimpinella veya yıldız anason cinslerinden olabilir ve her iki tür anasonun aromatik özellikleri birbirinden çok farklıdır. Uzo’da kullanılabilecek botanik bitkiler veya tohumları açısından bir sınırlama getirilmemiştir (www.gis-der.org, 2020).

Rakı Kültürü

Osmanlı Dönemi’nde başlayıp günümüze kadar gelmiş ve modernleşme serüveni içerisine girmiştir. Rakının Anadolu’da ilk ne zaman üretildiği kesin olarak bilinmemektedir. Ancak rakının varlığından haber veren en eski belgeler ise 16. yüzyıla aittir ve 17. yüzyılla birlikte rakı kelimesinin daha çok kullanıldığı görülmektedir (Kesmez ve Aydın,2014). Evliya Çelebi de Seyahatnamesinde rakıdan bahsetmiştir ve rakı yapılırken tarçın karanfil gibi farklı aromaların denendiğini ancak anasonun tercih edildiğini ifade etmiştir. Bu bilgilerden hareketle rakının 500 yılı aşkın bir geçmişinin olduğunu söylemek mümkündür.

Endüstriyelleşme ve modern ekonomik düzenlemeler çerçevesinde, geçmişte sağlık açısından da son derece sakıncalı ve bilgisizce üretilen rakının üretimi 01.06.1926 tarihinde yürürlüğe giren 790 sayılı yasa ile devlet tekeline alınmış ve endüstriyel imkanlar kullanılarak standardize edilmiştir. Rakı bugünkü özelliklerini de bu sayede kazanmıştır. 1944 yılından itibaren rakı üretimi tamamen devlet tekeline geçmiştir (www.mey.com.tr, 2020). 2004 yılından sonra ise özel sektör tekrar rakı üretimine geçmiştir ve yeni rakı markaları üretilmeye başlanmıştır. Fakat bu farklı markalarda rakının genel özelliklerine bağlı kalınmıştır (Cabaroglu ve Yilmaztekin, 2011).

İpucu: Rakı ve uzo arasındaki farklar konusu ilginizi çekebilir.

2009 yılında da rakı, Türk Patent Enstitüsü tarafından koruma altına alınmış ve coğrafi işaret tescili yapılmıştır.

(www.mey.com.tr, 2020)

Rakı Nedir?

Rakı, üzüm, incir, erik vb. meyvelerin alkolle mayalanarak damıtılmasıyla elde edilen içkidir. İmam suyu ve aslan sütü şeklinde de ifade edilmektedir.
(Türk Dil Kurumu, 2020). Türk rakısı, esas olarak Türkiye’deki üzümlerden üretilen, geleneksel anason aromalı, damıtılmış alkollü içecektir (Cabaroglu ve Yilmaztekin, 2011; Yucesoy ve Ozen, 2013). Rakı, karakteristik özelliğini ülke sınırları içerisindeki doğal etkenlerden almaktadır. Özellikle Türkiye’de yetişen üzüm, anason ve Türkiye’de uygulanan geleneksel üretim yöntemleri ile üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinin tamamıyla Türkiye sınırları içinde yapıldığı kendine has, renksiz bir distile alkollü içkidir (Türk Patent ve Marka Kurumu, 2020).
Türk Gıda Kodeksi’ne göre rakı, yalnızca suma (içki alkolü) veya tarımsal kökenli etil alkol ile karıştırılmış sumanın, 5000 litre veya daha küçük hacimli geleneksel bakır imbiklerde, anason tohumu (Pimpinellaanisum) ile ikinci kez distile edilmesiyle sadece Türkiye’de üretilen distile alkollü içkidir. Rakıda (T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmi Gazete, 2005);

Nasıl Olmalı?

• Üretiminde ikinci kez distilasyona alınan toplam alkolün en az %65’i suma olmalıdır.
• Hazırlanmasında rafine beyaz şeker kullanılmalı, şeker miktarı ürün litresinde en fazla 10 gram olmalıdır.
• Uçucu madde içeriği, hacmen %100 alkolün hektolitresinde 100 grama eşit veya daha fazla olmalıdır.
• Metil alkol içeriği, hacmen %100 alkolün hektolitresinde 150 gramdan fazla olmamalıdır.
• Anason tohumdan gelen uçucu yağın anetol miktarı, ürünün litresinde en az 800 miligram olmalıdır.
• Hacmen alkol miktarı en az %40 olmalıdır.
• Dolum öncesi en az bir ay dinlendirilmelidir.
• Günümüzde farklı özelliklerde rakı üretimleri yapılmaktadır.
  (www.gis-der.org, 2020).

Osmanlı ve Rakı

Üzüm suyundan elde edilen suma ile anasonun muhteşem dansı sonucu yaratılan alkol zengini bir içkidir. Bu içki, sadece Türkiye’ye özgüdür ve Anadolu’nun tarihi damak tatlarına 17. yüzyıldan bu yana hayat verir.

Rakı’nın kökenleri, Araplar tarafından 11. yüzyılda Anadolu’ya getirilen “arak” adı verilen bir içkiye kadar uzanır. Arak, üzüm, üzüm çekirdeği ve anasonun büyülü karışımıyla yapılan bir içkiydi.

17. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda rakı üretimi büyümeye başladı. Rakı, genellikle suyla inceltilerek içilirdi ve hızla Osmanlı İmparatorluğu’nun en sevilen içeceklerinden biri haline geldi.

Rakı’nın Popülerliği

Rakı, Türkiye’de oldukça popüler bir içkidir. Rakı’nın popülerliği çeşitli nedenlere dayanır:

• Lezzet: Rakı, benzersiz anason aroması ile dikkat çeken özel bir tada sahiptir.
• Tarih: Rakı, Türkiye’ye ait bir içki olup yüzyıllardır Anadolu’da üretilmektedir.
• Sosyal Bağlar: Rakı, genellikle meze eşliğinde içilir ve insanlar arasında sosyal etkileşimi teşvik eder.

Rakı, Türk kültürünün önemli bir parçasıdır ve Türkiye’de sevilen ve değer verilen bir içecektir.

Çeşitleri Nelerdir?

• Klasik: Türk Gıda Kodeksi’nin belirtmiş olduğu özellikleri bünyesinde barındıran rakı türüdür.
• 3 distile: Sadece sumanın bakır imbiklerde, her seferinde anason tohumu eklenerek 3 kere damıtılmasıyla elde edilen rakıdır.
• Göbek rakısı: Rakı üretiminde damıtma, belirli bir zaman boyunca devam eden bir süreçtir. Göbek rakı da söz konusu sürecin ortasındaki zaman diliminde elde edilen mahsulün kullanılarak üretilmesidir.
• Harman rakı: Mevcutta üretilmiş olan dökme rakıların bir veya daha fazlasının, belirlenen miktar ve oranda harmanlanması işlemi ile oluşan rakıdır.
• Organik rakı: Sadece organik sumanın bakır imbiklerde organik anason tohumu eklenerek ikinci kere damıtılması ile elde edilir.
• Yaş üzüm rakısı: Sadece yaş üzüm sumasının bakır imbiklerde anason tohumu eklenerek ikinci kere damıtılması ile elde edilir.

kaynak

Sıkça Sorulan Sorular

İlgili Bağlantılar

İşte asıl can alıcı soru: “Rakı fiyatları ne kadar?”. Sorunuzun cevabı rakı fiyatları 2023 başlıklı konuda.

Rakı içme kuralları için ilgili bağlantıya gidebilirsiniz.

Rakı mezeleri ile ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşmak için ilgili bağlantıyı ziyaret edebilirsiniz.